خرما میوه‌ای گرمسیری است که در رژیم غذایی ایرانیان جایگاه ویژه‌ای دارد. این میوه پرخاصیت که به وفور در ایران تولید می‌شود، معمولاً بخش قابل توجهی از آن پس از برداشت مستقیماً به بازار عرضه نشده و در سردخانه خرما انبار می‌شود. با توجه به آنکه خرما میوه‌ای حساس است، نگهداری آن نیازمند شرایطی خاص می‌باشد. در این مقاله قصد داریم ضمن آشنایی بیشتر با خرما به بررسی شرایط نگهداری خرما در سردخانه بپردازیم.
خرما و انواع آن
خرما میوه‌ای است گرمسیری از تیره نخل‌هاست که دارای پوستی نازک و هسته‌ای سفت می‌باشد. این میوه عمدتاً در مناطق گرمسیر مانند جنوب ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس، پاکستان، عراق، اکثر کشورهای شمالی آفریقا و آمریکا تولید می‌شود.
ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان خرما در جهان است، به طوری که به طور میانگین سالانه بیش از یک میلیون تن خرما در ایران تولید می‌شود، که استان‌های کرمان، سیستان و بلوچستان، خوزستان، بوشهر، فارس و هرمزگان به ترتیب بیشترین سهم تولید خرما را به خود اختصاص داده‌اند.
خرما انواع مختلفی دارد که دارای ظاهر و طمع متفاوتی هستند و در شهرهای مختلف تولید می‌شوند. به عنوان مثال در شهرهای جنوبی استان کرمان خرمای مظافتی، کلوته و هلیله‌ای وجود دارد. در استان فارس خرمای شاهانی و در استان بوشهر خرمای کبکاب کشت می‌شود. خرمای سایر یا خرمای استعمران محصول استان خوزستان است.
میوه خرما دارای انواع مواد معدنی مثل آهن، فسفر، سدیم و … و همچنین انواع ویتامین‌های B و C می‌باشد و ارزش غذایی بالایی دارد.
برداشت و نگهداری خرما در سردخانه
برداشت خرما در ایران معمولاً از ماه تیر تا مهر ماه می‌باشد. در این بازه زمانی به علت افزایش عرضه، قیمت فروش خرما کاهش می‌یابد. به همین دلیل بسیاری ترجیح می‌دهنده تا عرضه خرما را به فصول دگیر موکول کنند. برای نگهداری سالم میوه و حفظ تازگی و کیفیت آن، نیاز به نگهداری در سردخانه میوه امری اجتناب ناپذیر است. در صورت عدم نگهداری خرما در سردخانه و با شرایط استاندراد این میوه دچار بیمارها و آفاتی مانند سوسک کرگدنی، کرم میوه‌خوار خرما و زنجره خرما می‌شود.
از آنجایی که خرما میوه‌ای بسیار حساس است، نگهداری آن برای بلند مدت نیازمند شرایط دمایی و محیطی خاصی است. لذا سردخانه خرما از اهمیت بالایی در صنعت تولید این میوه دارد. در ایران هر ساله حدود 10 درصد از محصول خرما به خارج صادر شده و از 90 درصد باقی مانده تنها 50 درصد آن به مصرف می‌رسد و 40 درصد آن در مراحل برداشت و نگهداری از بین می‌رود.
سردخانه خرما و اهمیت آن
همان طور که گفتیم خرما میوه‌ای حساس است که برای نگهداری آن در بلند مدت حتماً نیاز به سردخانه خرما وجود خواهد داشت. یکی از اصلی‌ترین علت نگهداری خرما در سردخانه، ممانعت از فساد محصول است. میوه خرما مانند هر میوه دیگری پس از برداشت شروع به فاسد شدن می‌کند. پس بدیهی است جهت حفظ تازگی محصول سریعاً دمای محیط نگهداری خرما را کاهش داده تا فاسد شدن آن متوقف شود.
خرما را می‌توان بر حسب نوع آن در دمای بالای صفر و همچنین در دما و شرایط سردخانه زیرصفر نیز نگهداری کرد. در ادامه به بررسی شرایط نگهداری خرما در انواع سردخانه صنعتی خواهیم پرداخت.
شرایط نگهداری خرما در سردخانه
دمای سردخانه خرما
اولین مولفه هائز اهمیت در نگهداری محصولات در سردخانه، دمای آن است. باید توجه داشت که علاوه بر آنکه گرما باعث فاسد شدن میوه خرما می‌شود، سرمای بیشر از حد نیز باعث آسیب دیدن خرما خواهد شد. دمای سردخانه خرما باید در نقطه مطلوبی باشد چرا که در صورت خراب شدن خرما به سرعت آفات و کرم‌های مختلف نیز بوجود خواهد آمد. همچنین میزان رطوبت خرما نیز بر کیفیت ماندگاری تاثیر داد. هر چقدر رطوبت خرما کمتر باشد سرعت فاسد شدن آن نیز کمتر می‌شود. بهتر است برای نگهداری طولانی مدت خرما در سردخانه رطوبت آن را به کمتر از 20 درصد رساند.
رقم خرما | میزان رطوبت | استان تولیدکننده |
| پیرام | خشک | استان هرمزگان |
| کبکاب | مرطوب | خوزستان و بوشهر |
| مضافتی | مرطوب | کرمان (بم) |
| زاهدی | مرطوب | بوشهر، فارس، هرمزگان |
| آلویی | مرطوب | بوشهر، فارس، هرمزگان |
| استعمران | نیمه خشک | خوزستان |
| سایر | خشک | خوزستان |
| ربی | خشک | سیستان و بلوچستان |
| شاهانی | خشک | فارس |
| کلوته | مرطوب | کرمان |
دمای مناسب برای نگهداری خرما در سردخانه مطابق زیر است:
- برای نگهداری به مدت 1 سال دمای 18- درجه سانتی‌گراد
- برای نگهداری به مدت 6 ماه دمای 3- درجه سانتی‌گراد
- برای نگهداری کمتر از سه ماه دمای 0 تا کمتر از 5 درجه سانتی‌گراد
برای حفظ دمای سردخانه در نقطه مطلوب، باید طراحی و محاسبات بار برودتی سردخانه با دقت بالا انجام گیرد. در غیر این صورت با تغییر شرایط محیطی و کاری سردخانه، دمای آن دچار تغییر شده و باعث فاسد شدن محصول می‌گردد.
گردش هوا در سردخانه خرما
مورد بعدی که در سردخانه خرما اهمیت دارد، تهویه هوای مناسب است. چیدمان و بسته بندی خرما در سردخانه باید به گونه‌ای باشد که هوا به راحتی گردش داشته باشد. در صورت سکون و نبود گردش هوا در سردخانه خرما، محصول می‌تواند آسیب جدی بینید. درنتیجه چیدمان بسته‌بندی‌های خرما در سردخانه بسیار مهم است.
به جهت گردش مناسب هوا بهتر است موارد زیر رعایت شود:
- استفاده از پالت با حداقل ارتفاع از کف به اندازه 10 سانتی‌متر
- فاصله از دیوارها حداقل به اندازه 20 سانتی‌متر
- استفاده از بسته‌بندی کارتونی برای خرمای مرطوب و سبد برای خرمای خشک
- رعایت حداقل فاصله چیدمان تا اواپراتور به اندازه ارتفاع اواپراتور
بدیهی است رعایت شرایط بهداشتی در نگهداری میوه و مواد غذایی بسیار اهمیت دارد. این مورد در خصوص سردخانه خرما از حساسیت بالایی برخوردار است. عایق‌بندی سردخانه باید به بهترین نحو انجام شود تا تا هیچ‌گونه تبادلی با محیط بیرون انجام نشود. همچنین نور سردخانه باید طوری باشد که بتوان دید مناسبی از ظاهر محصول داشت.
جمع بندی
خرما یکی از محصولات پر مصرف در سبد غذایی ایرانی است، که در مناطق جنوبی کشور به مقدار زیادی کشت و تولید می‌شود. تولید خرما یکی از صنایع مهم در بخش کشاورزی در ایران است به طوری که ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان خرما در جهان می‌باشد.
یکی از چالش‌های اصلی در این میان، نگهداری خرما پس از برداشت است. خرما میوه‌ای حساس است که در صورت عدم نگهداری صحیح به سرعت خراب شده و غیرقابل مصرف خواهد شد. لذا طراحی سردخانه خرما با شرایط استاندارد از اهمیت بالایی برخوردار است. لذا جهت طراحی و راه‌اندازی سردخانه بهتر است از کمک متخصصین خبره در این حوزه بهرمند شوید.
شما می‌توانید جهت مشاوره در خصوص طراحی و اجرای سردخانه خرما و همچنین تامین تجهیزات برودتی در تمامی شهرهای کشور با مشاورین دی کول در تماس باشید.
بسیار کامل .عالی بود (: