اتلین ساده‌ترین هیدروکربن غیر اشباع بوده و اولین عضو از گروه آلکن‌ها است. این ماده یکی از پرکاربردترین مواد آلی در صنعت است، که در سردخانه‌های نگهداری میوه از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله قصد داریم با گاز اتیلن و کاربرد آن در سردخانه‌های نگهداری میوه بیشتر آشنا شویم.
اتیلن
اتیلن گازی بیرنگ و آتش‌زا به‌شمار می‌رود و در ترکیب نفت و گاز طبیعی یافت می‌شود. فرمول شیمیایی آن C2H4 بوده که بین دو اتم کربن پیوند دوگانه وجود دارد. در سال 1795 اتیلن با نام گاز اولفین شناخته می‌شد. اولین سنتز ترکیبات اتیلن در سال ۱۷۹۵ توسط شیمیدانان هلندی انجام شد. اتیلن ماده اولیه بسیار مهمی برای تولید انواع ترکیبات آلی در صنعت، به‌شمار می‌رود.
اتیلن در صنایع پلاستیک بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. اتیلن با پلیمریزه شدن، می‌تواند پلی‌اتیلن را تولید کند، که یک پلاستیک بسیار پرکاربرد است.
اتیلن همچنین نوعی هورمون گیاهی است که باعث رسیدن میوه‌ها و همچنین ریزش برگ‌ها در پاییز می‌شود. این گاز در کشاورزی و انبار کردن میوه‌ها در سردخانه بسیار پرکاربرد است. برای جلوگیری از فاشد شدن برخی میوه‌ها هنگام انبار کردن، آنها را کمی نارس می‌چینند و پیش از عرضه به بازار، تحت تأثیر اتیلن قرار می‌دهند تا رسیده شود.
نمونه‌های اولیه استفاده از اتیلن به دوران یونان باستان باز می‌گردد. در آن زمان از برش انجیر به منظور افزایش سرعت رشد گیاهان استفاده می‌کردند. اتیلنی که بافت‌های آسیب دیده میوه ترشح میکند، باعث سریع‌تر شدن رشد دیگر میوه‌ها می‌شود. “اصطلاح یک سیب گندیده کل سیب‌ها را خراب میکند”، هم براساس تاثیر رسیدن یک سیب و آزادسازی اتیلن است، که رسیدن سیب‌های دیگر سبد را سرعت می‌بخشد.
تحقیقات گسترده‌ای بر روی تاثیر اتیلن برروی گیاهان و میوه توسط دانشمندان انجام گرفت که این تحقیقات نشان داد است، که اتیلن نقش مهمی در فرآیند توسعه بسیاری از گیاهان، از جمله فرآیند جوانه‌زنی بذر، رشد رویشی، ریزش برگ، گل‌دهی، پیری و رسیدن میوه ایفا میکند.
نقش اتیلن در سردخانه میوه
بسیاری از میوه‌ها در مرحله‌ای از سن فیزیولوژیکی برداشت می‌شوند، که مرحله بلوغ پیش از رسیدن را آغاز کردند اما هنوز کاملاً به بلوغ نرسیده‌اند و اصطلاحاً سبز هستند. برداشت میوه‌های مانند موز، انبه، گوجه فرنگی، آووکادو و … در آن مرحله، این امکان را می‌دهد تا زمان برداشت، سردسازی، ذخیره و انتقال میوه‌ها تا حد قابل قبولی با عرضه در بازار و مصرف فاصله داشته باشد.
به این ترتیب از رسیدن و پیر میوه، قبل از عرضه به بازار جلوگیری می‌شود که نتیجه آن عرضه میوه‌ای با کیفیت و ظاهر میوه تازه می‌باشد.
رسیدن میوه، اصطلاحی است برای توصیف میوه‌ای که از بلوغ فیزیکی به پیری میرسد. این پدیده تاثیر بسیار زیادی بر رنگ پوسته، نرمی بافت درونی و عطر و طمع میوه دارد. هنگامی که میوه برداشت یا چیده می‌شود، به صورت ارگانیسمی زنده به زندگی و فعالیت‌های متابولیکی خود ادامه می‌دهد، اما دیگر نمی‌تواند آب و مواد مغذی را که از طریق گیاه تامین تامین می‌شد بدست آورد.
میوه در این هنگام از نظر متابولیکی فعال باقی می‌ماند و تنفس آن براساس تجمع ملکولهای پیچیده از جمله کربوهیدرات، لیپیدها و اسیدهای آلی است. به عبارت ساده‌تر میوه برای ادامه حیات خود، ملکولهای پیچیده را به ملکولهای ساده‌تر تجزیه میکند تا انرژی مورد نیاز برای دیگر واکنش‌های بیوشیمی خود را بدست آورد. به این پدیده تنفس میوه گفته می‌شود. میزان تنفس هر میوه در حالت بالغ، بالاترین حد را دارد و با افزایش سن میوه، میزان تنفس کاهش می‌یابد.
با توجه به موارد گفته شده نقش اتیلن در سردخانه دو نکته مهم دارد. اولاً برای کاهش سرعت رشد میوه‌ها در سردخانه باید از انتشار اتلین توسط آنها در سردخانه و انبار میوه جلوگیری کرد و نکته دوم آنکه قبل از عرضه به بازار، میوه‌ها را در معرض گاز اتیلن قرار می‌دهند تا رسیده شود.
جلوگیری از تاثیر اتیلن بر میوه در سردخانه
بــرای جلوگیــری از تأثیــرات مخــرب اتیلــن بــر مانــدگاری میوه‌هــا و افزایش مدت نگهـداری آنهـا، بایـد از تولیـد اتیلـن جلوگیـری کـرد یـا آن را از دسـترس گیـاه خـارج کـرد. برای این کار روش‌های مختلفی وجود دارد. یکی از این روش‌ها استفاده از مواد خنثی کننده اثر اتیلن بر میوه‌هاست. از جمله این مواد می‌توان به جاذب‌های اتلین مثل زئولیت اشاره کرد.
یکی دیگر از روش‌های جلوگیری از تاثیر اتلین بر میوه، استفاده از اکسید کننده‌های اتیلن است. برخی مواد مانند اوزون بـا حـذف اتیلـن یـا جلوگیـری از تولیـد آن، هـم باعـث جلوگیـری از رسـیدگی میـوه می‌شـود و هـم با خاصیت ضدعفونی کنندگی، مانع تکثیر و جوانه‌زنی باکتری‌ها و قارچ‌ها می‌شـود. استفاده از اوزون در سردخانه خطراتی را به همراه دارد باید در زمان کار، مقدار محدودی از آن را استفاده کرد.
روش دیگر، استفاده از مسدودکننده گیرنده‌های اتلین در میوه‌هاست. موادی مثل متیل سـیکلوپروپن قابلیت اتصال بـه گیرنده‌های اتیلنی و مهارکردن اثر اتیلـن را دارند. نام تجاری آنها “اسمارت فرش” است که یکی از پر کاربردترین روش‌های مقابله با اثر اتیلن در انبار میوه به حساب می‌آید.
استفاده از اتیلن برای رسیدن میوه
همان طور که گفته شد، برخی میوه‌ها قبل از آنکه به طور کامل برسند، چیده و انبار می‌شوند. اما هنگامی که باید به بازار عرضه شوند، روشی نیاز است که آنها را به حالت رسیده خود دربیاورد. برای این کار از گاز اتلین استفاده می‌شود. با مجاورت گاز اتلین با میوه، فرایند رشد میوه شروع می‌شود اما نکته هائز اهمیت آن است که نباید میوه بیش از اندازه رسیده شود.
مقدار مورد نیاز هر میوه به گاز اتلین، به منظور رسیدن به اندازه آن، متفاوت است. کارشناسان از با استفاده از استانداردهای موجود، مقدار دقیقی از گاز اتلین را در مدت زمان مشخصی با توجه به نوع در انبار منتشر می‌کنند. به عنوان مثال برای موز از مقدار 10ppm به مدت 24 ساعت در دمایی بین 15 تا 21 سانتی‌گراد استفاده می‌شود.
به این ترتیب میوه هنگام عرضه به بازار به حالت کاملاً ریسده خود در آمده به طوری که باب میل مصرف‌کنندگان می‌باشد. لازم به تاکید است که استفاده از گاز اتیلن هیچ تاثیر منفی و خطری برای انسان ندارد.
جمع بندی
در این مقاله با گاز اتلین و نقش پررنگ آن در صنایع آشنا شدیم. در ادامه با بررسی تاثیر اتیلن بر رشد میوه‌ها به ارائه روش‌های برای جلوگیری از رسیدن میوه تحت تاثیر اتیلن در انبار پرداختیم. و در آخر نیز نحوه استفاده از گاز اتیلن برای رسیدن و عمل آوری میوه‌ها را معرفی کردیم. امیدواریم که این مقاله به شما کاربران محترم، اطلاعات لازم را منتقل کرده است.
